ÖDEMİŞ KENT KONSEYİ KADIN MECLİSİ
KADIN EKONOMİ VE İSTİHDAM ÇALIŞMA GRUBU
2011 YILI
GELENEKSEL İPEKBÖCEKÇİLİĞİNİ TEŞVİK VE GELİŞTİRME PROJESİ
Konu: Geleneksel İpekböcekçiliğinin Yeniden Ödemiş Ekonomisine Kazandırılması.
1) Konunun önemi ve gerekçesi:
Ödemiş ekonomisinin yöresel ürün yelpazesi içinde ipekçiliğin tarihi önemi bulunmaktadır. Zamanında yöre ipekçiliğini canlandırmak için her türlü desteğin verildiği bilinmektedir. Ancak gelişen ekonomik şartlar ve çeyiz geleneğinin farklılaşması, yöremizdeki ipekçiliği uzun zamandan beri olumsuz etkilemiştir.
1980 li yıllarda en büyük ipek üreticisi olan Çin’in yaş koza üretimi dünya üretiminin %53’ü iken, 1991 yılında %74’e ulaşmıştır. Üretim artışına karşılık talebin aynı oranda artmaması sonucu Çin, arz fazlalığı ile karşı karşıya kalmış ve 1990’dan itibaren ham ipek fiyatlarında indirim uygulamaya başlamıştır. Kilosu 55-60 dolar olan ham ipek fiyatları 15-20 dolara kadar düşmüştür. Bu durum ülkemizde üretilen ipeğin maliyetinden çok düşük miktarlarda olması nedeniyle rekabet edilemez bir piyasa oluşturmuştur. Anca son 5 yıl içinde ipek fiyatının tekrar eski yerine geldiği ve giderek yükselmekte olduğu görülmektedir.
Yaş koza üretiminin arttırılması için en belirleyici faktör fiyatıdır, bu günkü koşullarda makul ve istikrarlı bir şekilde devlet desteği gereklidir. Çin ve Türk Cumhuriyetleri’nin rekabeti karşısında ülkemizdeki yaş koza üretimi için Tarım Bakanlığı tarafından üreticilerimize 15 tl / kg destekleme verilmektedir.
Globalleşen dünya ekonomisinin yarattığı şartlar içinde yerel pazarlarda değer bulmayan birçok ürün gibi ipek de dış pazarlarda değer bulmaya başlamıştır. Her ne kadar ithalat yoluyla ülkemize ipek girmekte ise de yerel pazarlarda kalitesi itibariyle maliyeti yüksek olmasına rağmen yerli ipek aranmaktadır.
İpekböcekçiliği, çok fazla yatırım gerektirmeyen ve küçük ölçekte yapılan, ipekböceğinin tek besin kaynağı olan dut yaprağının sağlanmasıyla başlayan ve kozadan ipek ipliğine işleninceye kadar süren yardımcı bir tarımsal faaliyet olarak sürdürülmektedir. Arazilerin diğer tarım dallarına elverişli olmadığı yörelerde, gelir kaynakları çok kısıtlı ailelerde yaş koza üretimini genellikle yaşlılar ve kadınlar gerçekleştirmektedir. Tüm aile fertlerinin emeklerinin değerlendirilmesinde, kırsal alanda gizli işsizliğin önlenmesi ve tarımsal gelirin dengeli dağılmasında önemli derecede etkiye sahiptir.
Ülkemizin birçok yerinde geleneksel ipekböcekçiliğini teşvik ve geliştirme çalışmaları yapılmaktadır. Bunlardan en iyi örnek Diyarbakır’ın Kulp ilçesinde uygulanan AB kaynaklı projedir. İlçemizde de bireysel ve gönüllülük esasıyla çalışmalar bulunmaktadır. Örnek vermek gerekirse öğretmen Gülfer Keskin, son 3 yıldır Birgi’de Koza Birlikle beraber kadınlara destek olarak, bu üretimin canlandırılması için kişisel olarak çalışmalar yapmıştır.
2010 yılı yaş koza üretimi sezonunda Ödemiş Belediyesinin destekleriyle Ödemiş Kent Konseyi Kadın Meclisinin “Geleneksel İpekböcekçiliğini Teşvik ve Geliştirme Projesi” kapsamında ipekböceği yetiştiriciliği ilçemizde önemli ölçüde yaygınlaştırılmış ve üretici sayısı arttırılmıştır. Birçok aile, 2010 ipekböceği yaş koza üretim sezonunda 4-5 kutu ipekböceği yetiştirerek aile ekonomilerine katkı sağlamışlardır.
İlçemizde 2010 yılında yürütülen “Geleneksel İpek Böcekçiliğini Teşvik ve Geliştirme Projesi” kapsamında Bursa Koza Birlik tarafından 68 aileye 132 kutu larva ücretsiz olarak dağıtılmış ve sonuçta 3600 kg yaş koza üretimi gerçekleşmiştir. Üretilen kozalar Bursa Koza Birlik tarafından yerinden 18 tl/Kg satın alınarak üreticilerimize 64000Tl ödenmiştir.
İpek, İpekböceği tohumu, mevcut dut ağaçlarının kullanılması, dut ağacı yetiştirilmesi, yaş koza üretimi ve kozadan iplik çekilmesi aşamaları sonucunda üretilen önemli bir ticari üründür. Bu aşamalar göz önünde bulundurulduğunda;
1- İpekböceği tohumları Bursa Koza Birlik tarafından üreticilerimize inficar edilmiş olarak ve ücretsiz sağlanmaktadır.
2- Üretilen yaş kozalar, Bursa Koza Birlik tarafından satın alınmaktadır.
3- Üreticilerin konu hakkında bilinçlendirilmesi ve üretim esnasında karşılaştıkları sorunların giderilmesi hususunda Bursa Koza Birlik tarafından eğitim çalışması ve teknik destek verilmektedir.
4- İlçemizin eski yıllardan kalma dut ağacı varlığı şimdilik yeterlidir ancak gelecek yıllarda artan talep karşısında mevcut dut ağaçları ihtiyaca cevap vermeyecektir. İhtiyaç duyan üreticilerimize uygun yerlere dikim yapmalarını sağlamak için dut fidanı sağlanması gerekmektedir. İlçemizin dut yetiştiriciliği açısından uygun bir iklime sahip olması ipekböceği yetiştiriciliği açısından önemli bir avantajdır.
Sonuç:
Kozadan mamul maddeye kadar olan süreçte 17 misli katma değer yaratan ipekböcekçiliğinin çok az bir destekle sağlayacağı istihdam, döviz geliri, sosyal çözümler, kültür ve tarih zenginliği herkesin kabul edeceği değerlerdir. Bu özelliklerin biri bile ipekböcekçiliğimiz yaşatılması için yeterli öneme sahiptir.
Bu gerekçeyle; Yöremizdeki geleneksel ipekböceği ve ipek üretiminin yeniden canlandırılması için Koza Birlik ile işbirliğinin arttırılarak, üretici sayısının çoğaltılması Ödemiş ekonomisine etkin katkısının sağlanması ve gelecek nesillere aktarılabilecek bir planlama ve disiplin içinde ele alınarak “sürdürülebilir bir sektör” oluşturulması gerekli görülmektedir. Bu gerekçeyle 2010 yılında başlatılan“Geleneksel İpek Böcekçiliğini Teşvik ve Geliştirme Projesi” hareketinin sürdürülmesi gereklidir.
2) Konunun aktörleri:
a) İlgili sorumluları: Ödemiş Kaymakamlığı, Ödemiş Belediyesi, Bursa Koza Birlik, Ödemiş Ticaret Odası, Ege Üniversitesi Ziraat Meslek Yüksekokulu, İlçe Tarım Müdürlüğü
b) Katkı koyacak unsurlar: Sivil Toplum Örgütleri, Ödemiş Kent Konseyi Kadın Meclisi Kadın Ekonomi ve İstihdam Çalışma Grubu.
3) Önerilen çözümler:
Yerel Yönetim olarak Ödemiş Kaymakamlığı, Ödemiş Belediyesi ve Ödemiş Ticaret Odası, İlçe Tarım Müdürlüğünün kolaylaştırıcı önlemler alarak yapılacak çalışmalara yardımcı olması.
4) Yapılacak işler:
a- Kökleri tarihimizin derinliklerine dayanan Geleneksel İpekböcekçiliğimizin alternatif gelir kaynağı olarak teşvik edilmesi için, afiş, broşür ve basın yayın aracılığı ile gündemde tutulması, eğitim ve teknik destek sağlanması çalışmaları yapılmalıdır.
b- Kentimizde bulunan dut ağaçlarının gelecek yıllarda yeterli olmayacağı ihtimaline karşılık olarak Bursa Koza Birliğin önerileri doğrultusunda uygun alanlara dut ağacı dikimine öncelik verilmelidir. İhtiyaç duyan üreticilerimize ağaçlandırma ile Ödemiş Kaymakamlığı ve Ödemiş Ticaret Odası desteğiyle 2000 adet dut fidanı ücretsiz olarak dağıtımı sağlanmalıdır.
c- Yapılacak duyurulardan sonra üretime talip olan girişimcilerin tespit edileceği, başvurularının alınacağı bir nokta oluşturulmalıdır.
d- Yapılacak eğitim ve teknik destek konusunda Bursa Koza Birlik, Ödemiş İlçe Tarım Müdürlüğü ve Ege Üniversitesi Ziraat Meslek Yüksekokulu Müdürlüğünden yardın alınmalıdır.
5) Bütçe ve kaynaklar :
İpekböceği tohumları ile eğitim çalışmaları Koza Birliği tarafından sağlanacaktır. Dikilmesi önerilen Dut fidanları için Ödemiş Kaymakamlığı ve Ödemiş Ticaret Odası imkanlarından yararlanılacaktır.
